Praktični pristop k obravnavi bolnika s primarnim vaskulitisom osrednjega živčevja
DOI:
https://doi.org/10.6016/ZdravVestn.3092Ključne besede:
vaskulitis, angiitis, osrednje živčevje, glavobol, ishemična možganska kap, angiografija, biopsija, ciklofosfamidPovzetek
Vaskulitisi so redka in raznolika skupina bolezni, ki prizadenejo male, srednje velike in/ali velike žile. Večinoma gre za sistemske bolezni, vendar lahko v redkih primerih prizadenejo samo žilje v osrednjem živčevju; tedaj jih imenujemo primarni vaskulitisi osrednjega živčevja. Najpogosteje se kažejo z glavobolom, s kognitivnim upadom in z encefalopatijo, neredko pa tudi s sindromom ishemične ali hemoragične možganske kapi ali s prehodno pretočno motnjo. Pri diagnosticiranju se poslužujemo odvzema likvorja, v katerem ugotavljamo limfocitno pleocitozo s povišanimi vrednostmi beljakovin. Vnetni parametri in ostali laboratorijski izvidi krvi (revmatološki, mikrobiološki, citološki izvidi) so praviloma normalni. Magnetnoresonančno slikanje (MRI) glave nam v 90 % pokaže nespecifične spremembe. V primeru negativnega slikovnega izvida in normalnega likvorskega izvida je diagnoza primarnega vaskulitisa osrednjega živčevja praktično izključena. Na angiografiji pri približno 40 % bolnikov ugotavljamo izmenjujoče se stenoze in ektazije, ki so nespecifične najdbe, saj jih lahko opažamo tudi pri drugih boleznih. Zlati standard za postavitev diagnoze je biopsija, ki je zaradi segmentne prizadetosti žilja lažno negativna v 25 %. Zdravljenje pričnemo z indukcijskimi imunosupresivi, izmed katerih največkrat uporabljamo metilprednizolon in ciklofosfamid, v nadaljevanju (po 6–12 mesecih) pa preidemo na vzdrževalno imunouspresivno zdravljenje, največkrat z azatioprinom ali mikofenolat mofetilom. Bolniki s primarnim vaskulitisom osrednjega živčevja so zaradi omejitev pri diagnostičnih preiskavah še vedno velik diagnostični izziv. Ob vsem tem je zgodnja diagnoza ključna za ugoden izid bolezni.
Prenosi
Literatura
1. Salvarani C, Brown RD, Hunder GG. Adult primary central nervous system vasculitis. Lancet. 2012;380(9843):767-77.
DOI: 10.1016/S0140-6736(12)60069-5
PMID: 22575778
2. Hajj-Ali RA. Primary angiitis of the central nervous system: differential diagnosis and treatment. Best Pract Res Clin Rheumatol. 2010;24(3):413-26.
DOI: 10.1016/j.berh.2009.12.003
PMID: 20534374
3. Salvarani C, Pipitone N, Hunder GG. Management of primary and secondary central nervous system vasculitis. Curr Opin Rheumatol. 2016;28(1):21-8.
DOI: 10.1097/BOR.0000000000000229
PMID: 26599380
4. Vera-Lastra O, Sepúlveda-Delgado J, Cruz-Domínguez MP, Medina G, Casarrubias-Ramírez M, Molina-Carrión LE, et al. Primary and secondary central nervous system vasculitis: clinical manifestations, laboratory findings, neuroimaging, and treatment analysis. Clin Rheumatol. 2015;34(4):729-38.
DOI: 10.1007/s10067-014-2831-8
PMID: 25425493
5. Younger DS. Headaches and vasculitis. Neurol Clin. 2014;32(2):321-62.
DOI: 10.1016/j.ncl.2013.11.004
PMID: 24703534
6. Twilt M, Benseler SM. Central nervous system vasculitis in adults and children. Handb Clin Neurol. 2016;133:283-300.
DOI: 10.1016/B978-0-444-63432-0.00016-5
PMID: 27112683
7. Giang DW. Central nervous system vasculitis secondary to infections, toxins, and neoplasms. Semin Neurol. 1994;14(4):313-9.
DOI: 10.1055/s-2008-1041091
PMID: 7709082
8. Beuker C, Schmidt A, Strunk D, Sporns PB, Wiendl H, Meuth SG, et al. Primary angiitis of the central nervous system: diagnosis and treatment. Ther Adv Neurol Disord. 2018;11:1756286418785071.
DOI: 10.1177/1756286418785071
PMID: 30034536
9. Wan C, Su H. A Closer Look at Angiitis of the central nervous system. Neurosciences (Riyadh). 2017;22(4):247-54.
DOI: 10.17712/nsj.2017.4.20170052
PMID: 29057849
10. Bhat G, Mathur DS, Saxena GN, Jain S, Singh AP, Bhaduria D. Granulomatous angiitis of the central nervous system associated with herpes zoster. J Assoc Physicians India. 2002;50:977-8.
PMID: 12126361
11. Alexander JJ, Lasky AS, Graf WD. Stroke associated with central nervous system vasculitis after West Nile virus infection. J Child Neurol. 2006;21(7):623-5.
DOI: 10.1177/08830738060210071301
PMID: 16970859
12. Thomas L, Davidson M, McCluskey RT. Studies of PPLO infection. I. The production of cerebral polyarteritis by Mycoplasma gallisepticum in turkeys; the neurotoxic property of the Mycoplasma. J Exp Med. 1966;123(5):897-912.
DOI: 10.1084/jem.123.5.897
PMID: 5938817
13. Nogueras C, Sala M, Sasal M, Viñas J, Garcia N, Bella MR, et al. Recurrent stroke as a manifestation of primary angiitis of the central nervous system in a patient infected with human immunodeficiency virus. Arch Neurol. 2002;59(3):468-73.
DOI: 10.1001/archneur.59.3.468
PMID: 11890855
14. Benarroch EE. Blood-brain barrier: recent developments and clinical correlations. Neurology. 2012;78(16):1268-76.
DOI: 10.1212/WNL.0b013e318250d8bc
PMID: 22508848
15. Giannini C, Salvarani C, Hunder G, Brown RD. Primary central nervous system vasculitis: pathology and mechanisms. Acta Neuropathol. 2012;123(6):759-72.
DOI: 10.1007/s00401-012-0973-9
PMID: 22421812
16. Patel S, Ross L, Oon S, Nikpour M. Rituximab treatment in primary angiitis of the central nervous system. Intern Med J. 2018;48(6):724-7.
DOI: 10.1111/imj.13814
PMID: 29898271
17. Bougea A, Anagnostou E, Spandideas N, Triantafyllou N, Kararizou E. An update of neurological manifestations of vasculitides and connective tissue diseases: a literature review. Einstein (Sao Paulo). 2015;13(4):627-35.
DOI: 10.1590/S1679-45082015RW3308
PMID: 26313435
18. Bhattacharyya S, Berkowitz AL. Primary angiitis of the central nervous system: avoiding misdiagnosis and missed diagnosis of a rare disease. Pract Neurol. 2016;16(3):195-200.
DOI: 10.1136/practneurol-2015-001332
PMID: 26837371
19. John S, Hajj-Ali RA. CNS vasculitis. Semin Neurol. 2014;34(4):405-12.
DOI: 10.1055/s-0034-1390389
PMID: 25369436
20. Gowdie P, Twilt M, Benseler SM. Primary and secondary central nervous system vasculitis. J Child Neurol. 2012;27(11):1448-59.
DOI: 10.1177/0883073812459352
PMID: 23006496
21. Dutra LA, de Souza AW, Grinberg-Dias G, Barsottini OG, Appenzeller S. Central nervous system vasculitis in adults: an update. Autoimmun Rev. 2017;16(2):123-31.
DOI: 10.1016/j.autrev.2016.12.001
PMID: 28087351
22. Gan C, Maingard J, Giles L, Phal PM, Tan KM. Primary angiitis of the central nervous system presenting as a mass lesion. J Clin Neurosci. 2015;22(9):1528-31.
DOI: 10.1016/j.jocn.2015.03.030
PMID: 26119979
23. McVerry F, McCluskey G, McCarron P, Muir KW, McCarron MO. Diagnostic test results in primary CNS vasculitis: A systematic review of published cases. Neurol Clin Pract. 2017;7(3):256-65.
DOI: 10.1212/CPJ.0000000000000359
PMID: 30107009
24. Kraemer M, Berlit P. Primary central nervous system vasculitis: clinical experiences with 21 new European cases. Rheumatol Int. 2011;31(4):463-72.
DOI: 10.1007/s00296-009-1312-x
PMID: 20024553
25. Abdel Razek AA, Alvarez H, Bagg S, Refaat S, Castillo M. Imaging spectrum of CNS vasculitis. Radiographics. 2014;34(4):873-94.
DOI: 10.1148/rg.344135028
PMID: 25019429
26. Broussalis E, Trinka E, Kraus J, McCoy M, Killer M. Treatment strategies for vasculitis that affects the nervous system. Drug Discov Today. 2013;18(17-18):818-35.
DOI: 10.1016/j.drudis.2013.05.009
PMID: 23707219
27. Polencic Aljosa PM. Vodusek David Bozidar. Primarni vaskulitis osrednjega živčevja, omejen na možgansko deblo. Zdrav Vestn. 2005;74(7/8):435-8.
28. Calabrese LH, Mallek JA. Primary angiitis of the central nervous system. Report of 8 new cases, review of the literature, and proposal for diagnostic criteria. Medicine (Baltimore). 1988;67(1):20-39.
DOI: 10.1097/00005792-198801000-00002
PMID: 3275856
29. Carolei A, Sacco S. Central nervous system vasculitis. Neurol Sci. 2003;24(0):S8-10.
DOI: 10.1007/s100720300026
PMID: 12774201
30. Kadkhodayan Y, Alreshaid A, Moran CJ, Cross DT, Powers WJ, Derdeyn CP. Primary angiitis of the central nervous system at conventional angiography. Radiology. 2004;233(3):878-82.
DOI: 10.1148/radiol.2333031621
PMID: 15498898
31. Salvarani C, Brown RD, Christianson T, Miller DV, Giannini C, Huston J, et al. An update of the Mayo Clinic cohort of patients with adult primary central nervous system vasculitis: description of 163 patients. Medicine (Baltimore). 2015;94(21):e738.
DOI: 10.1097/MD.0000000000000738
PMID: 26020379
32. Alrawi A, Trobe JD, Blaivas M, Musch DC. Brain biopsy in primary angiitis of the central nervous system. Neurology. 1999;53(4):858-60.
DOI: 10.1212/WNL.53.4.858
PMID: 10489055
33. Torres J, Loomis C, Cucchiara B, Smith M, Messé S. Diagnostic Yield and Safety of Brain Biopsy for Suspected Primary Central Nervous System Angiitis. Stroke. 2016;47(8):2127-9.
DOI: 10.1161/STROKEAHA.116.013874
PMID: 27354225
34. Limaye K, Samaniego EA, Adams HP. Diagnosis and Treatment of Primary Central Nervous System Angiitis. Curr Treat Options Neurol. 2018;20(9):38.
DOI: 10.1007/s11940-018-0522-5
PMID: 30076478
35. Suri V, Kakkar A, Sharma MC, Padma MV, Garg A, Sarkar C. Primary angiitis of the central nervous system: a study of histopathological patterns and review of the literature. Folia Neuropathol. 2014;52(2):187-96.
DOI: 10.5114/fn.2014.43790
PMID: 25118904
36. Lopez JI, Holdridge A, Chalela J. Headache and vasculitis. Curr Pain Headache Rep. 2013;17(3):320.
DOI: 10.1007/s11916-012-0320-9
PMID: 23338772
37. Singhal AB, Topcuoglu MA, Fok JW, Kursun O, Nogueira RG, Frosch MP, et al. Reversible cerebral vasoconstriction syndromes and primary angiitis of the central nervous system: clinical, imaging, and angiographic comparison. Ann Neurol. 2016;79(6):882-94.
DOI: 10.1002/ana.24652
PMID: 27043703
38. Becker J, Horn PA, Keyvani K, Metz I, Wegner C, Brück W, et al. Primary central nervous system vasculitis and its mimicking diseases - clinical features, outcome, comorbidities and diagnostic results - A case control study. Clin Neurol Neurosurg. 2017;156:48-54.
DOI: 10.1016/j.clineuro.2017.03.006
PMID: 28324788
39. Kraemer M, Berlit P. Primary central nervous system vasculitis and moyamoya disease: similarities and differences. J Neurol. 2010;257(5):816-9.
DOI: 10.1007/s00415-009-5425-7
PMID: 20037765
40. Ghazaleh D, Beran A, Berry B, Ghannam M. Occlusive radiation cerebral vasculopathy implies medical complexity: a case report. J Med Case Reports. 2019;13(1):170.
DOI: 10.1186/s13256-019-2104-x
PMID: 31159883
41. Byram K, Hajj-Ali RA, Calabrese L. CNS Vasculitis: an Approach to Differential Diagnosis and Management. Curr Rheumatol Rep. 2018;20(7):37.
DOI: 10.1007/s11926-018-0747-z
PMID: 29846828
42. Wang MM. Cadasil. Handb Clin Neurol. 2018;148:733-43.
DOI: 10.1016/B978-0-444-64076-5.00047-8
PMID: 29478611
43. Devaraddi N, Jayalakshmi G, Mutalik NR. CARASIL, a rare genetic cause of stroke in the young. Neurol India. 2018;66(1):232-4.
DOI: 10.4103/0028-3886.222859
PMID: 29322992
44. Stam AH, Kothari PH, Shaikh A, Gschwendter A, Jen JC, Hodgkinson S, et al. Retinal vasculopathy with cerebral leukoencephalopathy and systemic manifestations. Brain. 2016;139(11):2909-22.
DOI: 10.1093/brain/aww217
PMID: 27604306
45. Carroll MB. MELAS masquerading as a systemic vasculitis. J Clin Rheumatol. 2007;13(6):334-7.
DOI: 10.1097/RHU.0b013e31815c2516
PMID: 18176143
46. Marrodan M, Acosta JN, Alessandro L, Fernandez VC, Carnero Contentti E, Arakaki N, et al. Clinical and imaging features distinguishing Susac syndrome from primary angiitis of the central nervous system. J Neurol Sci. 2018;395:29-34.
DOI: 10.1016/j.jns.2018.09.029
PMID: 30273791
47. Younger DS. Central Nervous System Vasculitis Due to Substance Abuse. Neurol Clin. 2019;37(2):425-40.
DOI: 10.1016/j.ncl.2019.01.012
PMID: 30952417
48. Younger DS, Coyle PK. Central Nervous System Vasculitis due to Infection. Neurol Clin. 2019;37(2):441-63.
DOI: 10.1016/j.ncl.2019.01.002
PMID: 30952418
49. Pagnoux C, Hajj-Ali RA. Pharmacological approaches to CNS vasculitis: where are we at now? Expert Rev Clin Pharmacol. 2016;9(1):109-16.
DOI: 10.1586/17512433.2016.1112265
PMID: 26559201
50. de Boysson H, Arquizan C, Touzé E, Zuber M, Boulouis G, Naggara O, et al. Treatment and Long-Term Outcomes of Primary Central Nervous System Vasculitis. Stroke. 2018;49(8):1946-52.
DOI: 10.1161/STROKEAHA.118.021878
PMID: 29986936
51. Daikeler T, Tyndall A. Primary angiitis of the central nervous system-a territory about to be discovered. Rheumatology (Oxford). 2017;56(12):2258.
DOI: 10.1093/rheumatology/kex408
PMID: 29040748
52. Hajj-Ali RA, Calabrese LH. Primary angiitis of the central nervous system. Autoimmun Rev. 2013;12(4):463-6.
DOI: 10.1016/j.autrev.2012.08.004
PMID: 22971519
53. Hammad TA, Hajj-Ali RA. Primary angiitis of the central nervous system and reversible cerebral vasoconstriction syndrome. Curr Atheroscler Rep. 2013;15(8):346.
DOI: 10.1007/s11883-013-0346-4
PMID: 23793732
54. Beelen J, Benseler SM, Dropol A, Ghali B, Twilt M. Strategies for treatment of childhood primary angiitis of the central nervous system. Neurol Neuroimmunol Neuroinflamm. 2019;6(4):e567.
DOI: 10.1212/NXI.0000000000000567
PMID: 31355303
55. Mukhtyar C, Guillevin L, Cid MC, Dasgupta B, de Groot K, Gross W, et al.; European Vasculitis Study Group. EULAR recommendations for the management of primary small and medium vessel vasculitis. Ann Rheum Dis. 2009;68(3):310-7.
DOI: 10.1136/ard.2008.088096
PMID: 18413444
56. de Boysson H, Parienti JJ, Arquizan C, Boulouis G, Gaillard N, Régent A, et al. Maintenance therapy is associated with better long-term outcomes in adult patients with primary angiitis of the central nervous system. Rheumatology (Oxford). 2017;56(10):1684-93.
DOI: 10.1093/rheumatology/kex047
PMID: 28340158
Prenosi
Objavljeno
Številka
Rubrika
Licenca
Avtor na prispevku, ki ga bo pripravil za Zdravniški vestnik, po pogodbi nanj prenaša vse materialne avtorske pravice, kakor izhajajo iz 22. člena Zakona o avtorski in sorodnih pravicah, in sicer pravico reproduciranja, pravico javnega izvajanja, pravico javnega prenašanja, pravico javnega predvajanja s fonogrami in videogrami, pravico javnega prikazovanja, pravico radiodifuznega oddajanja, pravico radiodifuzne retransmisije, pravico sekundarnega radiodifuznega oddajanja, pravico dajanja na voljo javnosti, pravico predelave, pravico avdiovizualne priredbe, pravico distribuiranja ter pravico dajanja v najem in vse druge pravice avtorja v skladu z ZASP.
Avtorjev prenos pravic po pogodbi je neizključen, velja za neomejeno število izdaj, za ves čas trajanja materialnih avtorskih pravic ter je prostorsko neomejen.
Avtor sme avtorsko delo tudi sam izkoriščati ali avtorske pravice prenašati na tretje osebe, vendar oboje šele po preteku 3 mesecev od prve objave dela v reviji Zdravniški vestnik.
Avtor Zdravniškemu vestniku izrecno dovoli, da lahko pravice, pridobljene v skladu s pogodbo prenaša naprej na tretje osebe brez omejitev.
Avtor se strinja, da Zdravniški vestnik prispevek objavi pod pogoji licence Creative Commons BY-NC 4.0 (navedba avtorstva-nekomercialno) ali primerljive licence.